کمبود فضای آموزشی، کمبود کلاس درس و تراکم بالا به همراه فرسوده بودن برخی از مدارس و کلاسهای درس در کنار بالا بودن آمار بیسوادی در روستاهای استان از مشکلاتی است که سالهاست آموزش و پرورش استان با آن دست و پنجه نرم می‌کند. در کنار این مشکلات پایین بودن تعداد آمار نفرات برتر کنکور از این استان نیز موجب شده برنامه ریزی‌های اصولی در بخش آموزش و پرورش استان نیاز به کار جهادی داشته باشد کاری که به تنهایی از حوزه آموزش و پرورش استان خارج بوده و نیازمند همت همه نهادها و مسئولان باشد.
قرار گرفتن استان در رتبه‌های آخر شاخص بیسوادی کشور نشان دهنده مشکل و ضعف جدی در این بخش است که به دلیل اهمیت آن سایر بخش‌های استان در توسعه را نیز تحت شعاع قرار می‌دهد شاخصی که نمی‌توان به راحتی از آن کنار گذر کرد. کشاورزیبودن استان به دلیل کمک کودکان به خانواده‌ها به همراه مرزی بودن استان و نیاز به فرهنگسازی خانواده برای رغبت فرزندان بازمانده از تحصیل برای فراگیری علم در کنار بی‌توجهی مسئولان در سالهای گذشته این مشکل را دامن زده که ریشه کن کردن آن به زمان و توجه زیاد و جدی تر نیاز دارد.
مدیرکل آموزش و پرورش آذربایجان غربی در گفت‌وگو با مهر با بیان اینکه هم اکنون این استان رتبه 28 بیسوادی کشور را دارد گفت: هم اکنون183 هزار بیسواد در آذربایجان غربی وجود دارد که متاسفانه با توجه به ظرفیت‌های استان شایسته نیست. فریدون سیدمصطفوی عنوان کرد: برای بهبود این وضعیت نیازمند همت جدی مسئولان استان هستیم. وی با بیان اینکه فضای آموزشی استان نیز چندان رضایت بخش نیست و در این راستا شاهد وجود 500 کلاس درس به صورت کانکس هستیم افزود: توسعه فضای آموزشی و علمی استان نیازمند تلاش هر چه بیشتر خیرین است تا بتوانیم زیرساخت‌های مورد نیاز در راستای ارتقای شاخصه‌های آموزشی را ایجاد کنیم.
مدیرکل آموزش و پرورش آذربایجان غربی به علل بالا بودن آمار تعداد بی سوادان در استان اشاره کرد و ادامه داد: نداشتن اطلاعات و آمار دقیق از تعداد بیسوادان، عدم احساس نیاز در بیسوادان برای کسب سواد و دانش با توجه به شرایط موجود، مرزی بودن استان و وجود روستاهای پراکنده و صعب‌العبور از دلایل بالا بودن تعداد بیسوادان در استان است. سید مصطفوی اضافه کرد: با توجه به پراکنده بودن روستاهای آذربایجان غربی سیاستی پیش گرفتیم تا با انتخاب یک روستای مرکزی در بین چند روستای همجوار، شرایط و تسهیلات آموزشی را در آن منطقه فراهم کنیم. وی معیار با سوادی را تنها دارا بودن توان خواندن و نوشتن عنوان کرد و اظهارداشت: از سال 90 تا 92 در استان 66 هزار نفر موفق به دریافت کارنامه قبولی شده است. مدیر کل آموزش و پرورش آذربایجان غربی افزود: 40 میلیارد تومان طی طرحی تشویقی برای گسترش سواد در ریشه کن کردن فاز بندی شده بیسوادی برای سال تحصیلی جاری مصوب شده است.
وی ادامه داد: طبق این طرح افرادی که بتوانند برای هر فرد بیسواد، خواندن و نوشتن بیاموزند، به طور مستقیم مبلغ560 هزار تومان از اداره کل آموزش پرورش دریافت خواهند کرد. مدیرکل آموزش و پرورش آذربایجان غربی با بیان اینکه ریشه کنی بیسوادی در استان به زمانی پنج ساله نیاز دارد، گفت: برنامه‌های جامع و کاملی در راستای فرهنگ سازی، با همکاری رسانه ملی در این حوزه در حال انجام است.
استاندار آذربایجان غربی نیز در آخرین جلسه شورای آموزش و پرورش استان که در اوایل ماه جاری برگزار شد با بیان اینکه آذربایجان غربی در شاخص‌های توسعه از جمله سطح سواد، بهداشت و میزان سرانه درآمد خانواده‌ها نسبت به استانهای دیگر پایین تر است گفته بود: این امر تلاش مضاعف مردم و مسئولین را می‌طلبد تا قدمی در راستای توسعه انسانی و محرومیت زدایی استان برداشته شود. قربانعلی سعادت معتقد است: پایین بودن شاخص سواد در آذربایجان غربی باعث شد تا این استان جزو استانهایی باشد که طرح شتاب بخشی سوادآموزی در آن اجرا می‌شود. بر اساس اعلام استاندار آذربایجان غربی مقرر شده هر سال به 50 هزار نفر بیسواد آموزش‌های لازم ارائه شود که در این راستا باید طبق مصوبه هیات دولت، دستگاه‌های اجرایی نیز در خصوص جذب و شناسایی و معرفی بیسوادان همکاری‌های لازم را انجام دهند.
استاندار آذربایجان غربی در این نشست تاکید کرده بود: باید سهمیه‌بندی‌ها و مکانیزم اجرای طرح به دستگاه‌های اجرایی ابلاغ تا دستگاه‌های اجرایی نیز بتوانند با استناد به این مصوبات هیات دولت به وظایف خود عمل کنند.
سعادتگفته بود: سازمانها و دستگاه‌های اجرایی که به مردم خدمات ارائه می‌دهند باید افراد تحت پوشش خود را شناسایی و با مکانیزم‌های تشویقی ضمن تشویق به سواد آموزی همکاری و اقدام لازم را برای معرفی این افراد به آموزش و پرورش را نیز انجام دهند. معاون نهضت سواد آموزی اداره کل آموزش و پرورش آذربایجان غربی نیز در این خصوص به مهر گفت: 38 هزار و 268 نفر از بیسوادان استان در سال گذشته تحت پوشش آموزش‌های سوادآموزی قرار گرفتند محمدرضا نجفی با بیان اینکه51 هزار 200 نفر سهمیه سال گذشته استان در امر سوادآموزی بود که 73 درصد سهمیه استان برای سوادآموزی محقق شد ادامه داد: آذربایجان غربی امسال از نظر تعداد افراد تحت پوشش در طرح سوادآموزی در کشور در رتبه سوم بعد از استان خوزستان و سیستان و بلوچستان قرار گرفته است. معاون نهضت سواد آموزی اداره کل آموزش و پرورش آذربایجان غربی گفت: این استان با تعداد سه هزار نفر آموزشیار موفق به تحت پوشش قرار دادن افراد بیسواد شده و این تعداد متغیر است.
نجفی با اشاره به اینکه کار سوادآموزی مشکل است و به همین علت هم‌اکنون اکثر نیروهای آموزش دهنده آزاد هستند و حضور معلمان استانی در این امر کمرنگ است یاد آور شد: طبق سرشماری سال 90 در گروه سنی 10 تا 49 سال، روستاییان آذربایجان غربی بیشتر میزان بیسوادان را به خود اختصاص داده اند و در این میان بانوان نیز بیشترین میزان بیسوادان را تشکیل می‌دهند. معاون نهضت سوادآموزی مدیرکل آموزش و پرورش آذربایجان غربی تعداد بیسوادان استان را 183 هزار نفر عنوان کرد و گفت: مسایل فرهنگی مطرح در روستاهای استان موجب شده تا بسیاری از دختران روستایی از تحصیل باز بمانند. وی اظهار داشت: آشنا نبودن با کارکردهای سواد، تعصبات قومی و بومی و کمبود مدرسه و معلم زن نیز از جمله عواملی است که بر میزان بیسوادی در جامعه به خصوص در گذشته و در میان جامعه زنان دامن زده و استقبال از کلاسهای نهضت سوادآموزی را کاهش داده است. نجفی گفت: پراکندگی بیسوادان به علت پرداکندگی جغرافیایی استان بالاست به همین علت ثبت‌نام بیسوادان نیز فرد به فرد بوده و در تمام ایام سال انجام می‌شود.