حال‌وهوای آذربایجان غربی، انتظار یک تغییر را می‌کشد. داشته‌ها زیاد است اما نداشته‌ها هم درکنار وضعیت کنونی دریاچه ارومیه، بیش از پیش خود را نمایان کرده است. ظرفیت‌های بالفعل استان در تولید محصولات کشاورزی و دامی، ظرفیت‌های بالقوه و پویایی در عرصه تجاری و بازرگانی همه در چنبره طرح‌های آمایشی گرد هم می‌آیند تا با عنوان طرح «آمایش سرزمینی استان آذربایجان‌غربی» بر لقلقه زبان بنشینند.
آمایش از مصدر آمائیدن به معنای نرم‌کننده و مستعدسازی سرزمین است که در یک جمله، توسعه متوازن و نگاه آمایشی به وضعیت اجتماعی، اقتصادی، جمعیتی و جغزافیایی یک منطقه را می‌طلبد. در واقع آمایش یک سرزمین نمی‌تواند بدون نگاه توسعه‌ای انجام بگیرد و بالعکس نگاه توسعه‌ای به یک سرزمین نیز بدون آمایش امکان پذیر نیست. بنابراین نگاه آمایشی به یک سرزمین، دیدگاه راهبردی حاکمیت بر پهنه یک سرزمین را نشان می‌دهد.
در استان آذربایجان‌غربی نیز تلفیق برنامه توسعه استان با طرح آمایش سرزمین، علاوه بر ایجاد امکان‌ها و انتخاب‌های جدید، وحدت رویه را در دوره‌های مختلف و سلیقه‌های گوناگون سیاسی پیش‌بینی می‌کند. البته ناگفته نماند که هر نگاه آمایشی، متاثر از یکسری استراتژی است که در هر برهه مدیریتی بر آن حاکم می‌شوند. برای مثال، اگر استراتژی یک برنامه، توسعه صنعتی باشد، نگاه آمایشی آن، تصرف سرزمین و پخش کردن فعالیت در گستره جغرافیایی خواهد بود یا اگر استراتژی به پساصنعتی شدن نظر داشته باشد، در نگاه آمایشی، پایداری محیط زیست و بازگشت به طبیعت اهمیت پیدا می‌کند.
با این اوصاف، در طرح آمایش سرزمین آذربایجان غربی که به عهده دانشگاه ارومیه گذاشته شده است، نوع نگاه آمایشی و استراتژی‌های انتخابی، اهمیت ویژه‌ای پیدا می‌کند. بر این اساس،دانشگاه ارومیه به عنوان متولی این امر باید از ظرفیت و پتانسیل تمامی دستگاه‌های اجرایی استان در جهت تکمیل مراحل مختلف مطالعاتی این طرح استفاده کند.
البته نباید از یاد برود که در نگاه آمایشی به سرزمین، عدم توسعه شبکه زیربنایی به سمت نقطه‌های مختلف یک سرزمینن در کوتاه مدت، مزیت‌های اقتصادی و در دراز مدت، قابلیت‌های امنیتی سرزمین را دچار بحران و اخلال می‌سازد. لذا نیاز است تا در آمایش سرزمین، در راستای بهبود وضعیت مادی و معنوی و در قلمرو جغرافیایی خاص به معنای بهره‌برداری بهینه از امکانات قلمداد شود. چنان‌که «دیزج‌نژاد» معاون طرح و برنامه استاندارسابق، هدف ازتشکیل منطقه آزاد ماکو را توسعه اقتصادی استان عنوان می‌کرد.
البته در فرهنگ لغات لاروس، آمایش، بهترین نوع توزیع چغرافیایی فعالیت‌های اقتصادی با توجه به منایع طبیعی و انسانی تعریف شده است. یعنی در یک سخن، منظور از آمایش سرزمین دست‌یابی به بهترین شکل توزیع فعالیت‌های اقتصادی - اجتماعی در پهنه سرزمین است و هر منطقه باید متناسب با قابلیت‌ها، نیازها و موقعیت خود از طیف مناسبی از فعالیت‌های اقتصادی و اجتماعی برخوردار شود.
در ایران، آمایش سرزمین همزمان با شروع فرانسه و بعد از جنگ جهانی دوم و تقریبا با اهدافی مشابه هم‌چون تهیه برنامه عمرانی و توسعه اقتصادی و اجتماعی آغاز شد. بدین صورت از آغاز تاسیس شورای عالی اقتصاد، یکی ازوظایف اساسی این شورا، بررسی و طرح نقشه‌های اقتصادی و ارائه طریق در اجرای آن ها بود این شورا کمیسیون ویژه‌ای بوجود آورد که پیشنهادهایی را درباره اصلاح وضع کشاورزی و مساله مهاجرت مطرح و تنظیم کند.
البته این روند در برنامه‌های عمرانی سال‌های پیش از انقلاب ادامه داشت که پس از انقلاب در قالب تلاش هایی در جهت ساماندهی مجدد سازمان‌های برنامه‌و‌بودجه استان‌ها و پس از جنگ به توسعه و توجه به بازسازی مناطق جنگی پرداخته شد.اما مقوله آمایش سرزمین در برنامه سوم توسعه سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی با تعییر نگرش در باب توسعه پی گرفته شد. بدین منظور، «دیدگاه بلندمدت توسعه کشور» ازمنظر آمایش سرزمین تبیین شد و بنا شد تا راهبردهای آمایش سرزمین بر اساس اولویت‌بندی‌ها، نقش‌پذیری و قابلیت‌سنجی هر یک از مناطق، محصولات مشخص مناسب برای هر منطقه دنبال و معین کند.
حال با این اوصاف، اولویت‌بندی‌های آمایش سرزمین آذربایجان‌غربی چه می‌تواند باشد؟
بر اساس اعتقاد استاندار آذربایجان غربی، محوریت توسعه استان از کشاورزی به صنعت، معدن ، تجارت و بازرگانی، نگاه آمایشی در این طرح است.
بهره‌مندی از فناوری‌های نوین در تولید محصولات کشاورزی، آمایش آب و خاک، آماده‌سازی زیرساخت‌ها برای فعالیت شرکت‌های دانش‌بنیاد از مواردی است که در کنار اهمیت هم‌مرزی استان با سه کشور همسایه مطرح می‌شود. توجه به مرزبازرگان به عنوان یک‌شاهراه وارداتی و صادراتی مهم در کشور و برنامه‌ریزی برای توسعه اقتصادی استان در پرتو مناطق ویژه تجاری، از دیگر مقوله‌هایی است که استراتژی توسعه اقتصادی را با حفظ منابع طبیعی و منابع انسانی پیش می‌برد.
بنابراین درنظر گرفتن وضعیت محیط زیست استان و برنامه‌ریزی برای کشاورزی پایدار و شناسایی حلقه‌های ناشناخته بخش صنعت و امور تجاری، همه در گرو استراتژی است که این نگاه آمایشی را را رقم زده است. لذا در سخن پایانی چنین می‌توان گفت که در استراتژی توسعه این طرح، نگاه آمایشی سرزمین آذربایجان غربی در خصوص حفظ منابع زیست محیطی، منابع انسانی و توسعه اقتصادی استان نهفته است.