هویت هر شهر را مردمان آن رقم می‌زنند. با تاریخ و معماری، با بازار و مسکن، با تردد و عبور، با زندگی‌کردن و فکرکردن و صدها شکل و رفتار دیگر. معاصرت انسان با خود و جامعه‌ی خود به نحوه و نوع برخورداری او از ابزار آلات و امکانات زمان و به روز باز می‌گردد.چگونگی استفاده و رفتار با این ابزار و امکانات، اساس فکر و هویت فرهنگی او را می‌سازد،در این زمره می‌توان به معماری و شهرسازی هر شهر و منطقه اشاره‌کرد.
رفتارفرهنگی هر جمعیت و جامعه‌ی انسانی را می‌توان از نظرگاه‌ها ودیدگاه‌های مختلف مورد مطالعه قرارداد. مطالعه و مطبوعات، اقتصاد تولیدی و مصرف تولید مدار، گردش اطلاعات و ارتباطات رسانه‌ای، هنرو ادبیات ، معماری و شهرسازی و.... از جمله این دیدگاه‌ها و نظرگاه‌ها هستند.
یکی از مهمترین این دیدگاه ها معماری و شهرسازی هر منطقه و اجتماع انسانی است. نحوه‌ی تعاملات انسان با ساخت و ساز اطراف و عمران حاکم بر جو زندگی او تنها ازراه بررسی نوع شهرسازی و معماری حاکم بر جامعه‌ی شهری او قابل شناسایی و مطالعه است. هر قدر شهرسازی و معماری در یک جامعه‌ی شهری با ریشه و از روی اساس باشد، پیشرفت و تکامل شهری و مدیریت آن اصولی ترو شفاف تر خواهدبود.
هر قدرعبور و مرور در قالب یک شهر سهل و آسان و از نظر زمانی با کمترین وقفه و پرت زمانی و هزینه‌ی اضافی انجام گیرد، شهرسازی و معماری آن شهرروی اصول و زمانمند انجام گرفته‌است.خیابان کشی و احداث شوارع محلی و منطقه ای(خیابان کشی های اصلی و فرعی ) پیاده روهای مناسب با ابعاد عرضی و طولی به جا، پل‌های‌عابرپیاده وعابرگذر‌های متناسب با محل-های تجمع انسانی(مانند بازارها ومیادین اصلی شهر،محلهای شلوغ و پررفت‌وآمد )، پیش بینی محل پارک و احداث پارکینگ‌های مناسب و اجرای کامل قانون ساخت و ساز شهری در این مورد و... از جمله شاخصه‌های عبور و مرور در شهر سازی و عمران یک شهر می‌تواند باشد.
به این ترتیب پیش بینی همه موارد گفته شده به عنوان شاخصه در شهرسازی و عمران در یک شهر از ضروریات آن به شمار می‌آید. همچنین یک شهر سازی مبتنی بر اصول و قائده و برخاسته از نیازهای متنوع شهری، آینده نگر نیز هست و آینده‌ی شاخصه‌های فوق الذکر را نیز در نظر گرفته و بر اساس آن برنامه ریزی می‌کند. بامقدمه فوق به بررسی سه شاخصه‌ی اصلی (و درواقع سه عارضه‌ی اصلی ) در قالب شهر سازی شهر ارومیه می پردازیم.
*پیاده رو:
پیاده رو حریم مشخص خیابان با حاشیه و بر آن است. این نوارکه ممکن است با صدها مترطول پابه پای هر خیابان از ابتدا تا انتهای آن اندازه داشته‌باشد، با شناسه‌ی حریم گره خورده‌است. حریم خانه یا مغازه ی بر خیابان ازعرض پیاده رو تا جوی آب تعبیه شده در کنار آن، حریم خیابان آسفالته تا جوی و لبه پیاده رو، حریم عرض مناسب پیاده رو برای تعیین حریم شخصی افرادی که در آن مشغول قدم‌زدن و یا تردد هستند.
پس پیاده رو باید ابعاد و طول و عرض مناسب با منطقه احداث خیابان و آینده آن داشته باشد.پیاده رو باید از مصالح متناسب و متنوع از نظرنما و استحکام برخوردار باشد.همچنین باید عاری از پستی و بلندی و تداخل با خیابان و یا عدم توازن با جوی آب کنار آن و نتیجتا ً سر ریزشدن آب برف و باران و... باشد. پیادرو باید ... پیاده رو مناسب و حجیم، راه رفتن ، قدم زدن و تردد افراد مختلف را آسان و روشن‌می کند.
ممکن است افرادی برای خرید ودیدن مغازه‌های مختلف از پیاده رو استفاده کنند ، پس طبیعتا ً آرام و کند قدم خواهند زد، ممکن است افرادی برای گذر و عبور سریع از پیاده رو استفاده کنند، پس طبیعتا ً تند و سریع قدم خواهند زد و...پیاده روی مناسب، نحوه ی راه رفتن و قدم زدن افراد را شکل می‌دهد و حتی اصلاح می کند و یا تکامل می‌بخشد و در مقابل پیاده روهای نا مناسب وشلوغ محل وقوع انواع جرم های اخلاقی، جزایی و...را فراهم نموده و از نظرانسانی و بهداشتی نیز موجب فرسایش اعصاب و روان و...می‌شود . حال به وضع و شرایط پیاده روهای شهر ارومیه نظری بیفکنیم.
در سالهای اخیر احداث و بهینه سازی پیاده روها در شهر سرعت قابل قبولی به خود گرفت و پیاده روهای شهر بعد از سالها رنگ و لعاب جدیدی به خود دیدند. اما به هر دلیل در یک سال اخیر این ضرب آهنگ کند شده و حتی بعضا ً متوقف شده‌است.برای مثال هنوز پیاده روهای حاشیه خیابان خیام جنوبی از چهارراه دانش تا فلکه خیام و از این فلکه تا فلکه جهاد هنوز کوه و دره را تداعی می کند و این درحالی است که خیابان خیام بعنوان محل بازار و منطقه ی تجاری متن و مرکز شهر بوده و روزانه محل تردد هزاران نفر از همشهریان است. تنگ و کم عرض بودن پیادروهای این خیابان از دیگر معضلات این محل پر تردد است.
*پل عابر گذر:
یک سوال: کدام یک از خیابان ها و گذرگاه‌های پر تردد ، شلوغ و اصلی متن شهر دارای پل عابر گذراست؟ آیا باید شلوغی و ازدحام این محل‌ها ازحد انفجار بگذرد تا مسولین عمرانی شهر و از آن جمله شهرداری به فکر احداث و اجرای پل عابر گذر مناسب دراین محل ها بیافتد؟( گویا به زبان خبر اشاراتی از باب وعده ی وعید برای احداث و راه اندازی پل‌های میکانیزه شما بخوانید برقی، آن هم تا 6 یا 7 باب، در سال های گذشته! سخن به میان آمده بود !) آقایان مسئول محترم و دلسوز، تقاطع چهاراه خیام جنوبی و شمالی، میدان امام حسین (ع) یا همان گول اوستی!،تقاطع خیابان‌عطایی وبعثت و خیابان امام یا همان بازارآغزی ، تقاطع خیابان شهید بهشتی و کاشانی یا همان چهاراه دانشکده، تقاطع خیابان پاسداران و خیابان دفاع مقدس یا همان شهرچایی، میدان مرکزو خیابانهای منتهی به آن، میدان مدرس و خیابان امینی و پنجراه و... منتظر پل های معمولی هستند و عطای پل میکانیزه را به لقایش بخشیدهاند. تا کی در اخبار بخوانیم و اثری از آثار عمل نبینیم؟ ( جزء اینکه در بزرگراه های چون رجایی!، باهنر!، خیابان هایی پارک خیز والفجر و امامت! ونیز کمربندی خاتم الانبیا که جزو متن و هسته شهر نیستند!)
برای مثال در کلانشهری مثل تبریز در نقاط شلوغ و پر تردد آن می توان انواع پل های عابرگذر را دید. مکانیزه، فلزی معمولی ،زیرگذرهای عابرگذر با قابلیت بازار و اتصال بازارهای دوطرفه خیابان ها و جدیدا ً پل های عابرگذر هوایی با قابلیت بازار و شاید پل موزه های عابرگذر!
نبود پل های عابرگذر مناسب در نقاط یاد شده، ضعف و نقصان بزرگی برای شهرسازی ارومیه به شمارمی آید و عاجلا ً باید برای رفع این نقیصه اقدام سریع انجام گیرد.
*آسفالت و خیابان های آسفالته:
برای اینکه پرسیده باشیم، می پرسیم: وضع و شرایط آسفالت خیابانهای اصلی سطح شهرارومیه چگونه است؟ و آیا آخرین بار چه زمان آسفالت این خیابان ها تجدید شده و روکش شده‌است؟ و اینکه وضعیت تولید آسفالت در تنها کارخانه آسفالت سازی در ارومیه چگونه است؟ رفت وآمد وسایط نقلیه‌ی عمومی و شخصی از همین خیابان ها صورت می گیرد. طبیعتا ً این تردد استهلاک قابل توجه ای را در طول زمان بر آسفالت خیابان‌ها وارد می کند. جنس و نوع آسفالت نیز در فصل های گرم و سرد سال بر اندازه و نوع این استهلاک تاثیردارد (استاندارد آسفالت ).
شرایط و وضع آسفالت خیابانهای شهر از شاخصه های مهم در مدیریت شهری و شهر سازی به شمار می‌آید و بی توجهی به آن اختلال در رفت و آمد خودروهای شخصی و عمومی را به دنبال دارد و پیامد این اختلال تلف شدن و صرف بی جای سوخت و انرژی ،هدررفت زمان ، استهلاک و کم شدن عمر خودروها خواهدبود.